《    》  
"БИ МОНГОЛД ХАЙРТАЙ"  
  
GoGo.mn   2018-08-22 12:45 GMT+8   
  
    
-Хачин хүн-  
                       
               Чингис хаан ОУ-ын Нисэх Онгоцны Буудал  
                                            2018.08.09 14:30  цаг 
 
 
                                             
-Япончууд тань шиг Монголд ирэх, аялах хүсэлтэй... Тэр дундаа малчин айлд удаан хугацаагаар амьдарч, малчин болж, нүүдэлчин амьдралыг судлах сонирхолтой япончууд олон байдаг байх аа... хэмээн асуух, сонирхох зэрэгцэн ярьхад тэрээр өөдөөс, маш итгэлтэйгээр  
 
               
-ҮГҮЙ ш д... гээд бататгах мэт гүн ширтэж, бахдалтайгаар инээмхийлэв.  
 
             
-Яагаад? Та л зөвхөн ийм хүсэлтэй гэж үү? гэхэд 
 
                       《   》         
-Яагаад гэвэл би ХАЧИН ХҮН ш дээ... гээд инээхэд машинд байсан хүмүүс бүгд инээлдэв. Нээрээ л тийм дээ гэж бодон “ХАЧИН ХҮН”-ий тухай дурсамжаар зүрх дүүрлээ...  
 
   
 
      2018.07.02   
ЯПОН УЛС, НАГОЯ ХОТ 2018.07.02  
 
                                                            

    Үдшийн бүрий хэвийх алдад Нагоя хотын толгой эргэм сүлжилдсэн замыг хөвөрдөн нэгэн үзүүрийг даган явсаар нам гүмхэн агаад цөөнгүй хуучны япон байшинтай даруухан гудманд ирлээ. Эргэн тойрон ижил төстэй хашаанууд, намуухан үнэрт саглагар модод, чулуун зам, айлын үүднүүд адилавтар хэрнээ ер бусын хэлбэр хийцтэй баримал, шавар урлалууд хараа булаана.  
 
                                    《     》                                                  

    Шилэн хоргонд эртний уран зурагтай, япон ханзаар цувруулан бичсэн, уг газрын зориулалтыг тодорхойлсон хаяг хамгийн түрүүнд анхаарал татлаа. Үл таних орчныг сонжин зогссон намайг "Сайн байна уу?" гэж монголоор мэндлэх дуунаар эргэн харвал намхавтар нуруутай, нарийхан хөлтэй, нүүрэндээ олон мэнгэтэй, дэлдэн чих монхор хамар нь их зохисон, япон хүн гэхэд гар, гарын шуу нь бахим, бага зэрэг булчинлаг, долгиотой хар үс, нарийхан хүзүүтэй ах нүдээрээ инээн зогсож байлаа.  
 
 
 
 
       
ТОШИЯАКИ КАВАДА ГЭЖ ХЭН БЭ? 
 
            1974    12    44      Cultural physical anthropologist            《  》                                  

    Энэ хүнийг Тошияаки Кавада гэнэ. 1974 оны есдүгээр сарын 12 -нд төрсөн. 44 настай. Yндсэн мэргэжил нь Cultural physical anthropologist буюу Соёлын биет Хүн судлал. Монгол Улсын Багшийн дээд сургуулийг "Монгол соёл судлаач"-аар төгссөн. Японд монгол судлалаар докторын зэрэг хамгаалсан. Өдгөө Япон улсын Нагоя хотод ээжийнхээ хамт амьдардаг. Түүний аав телевизийн уран бүтээлч, найруулагч хүн байсан. Ээж нь уран зураач. 




 
 
                                                          3                                                                        《          》      

     Тэрээр хатуу чанд, дэг журамтай цэвэр япон хүмүүжлээр хүмүүжиж, өсөж торнижээ. Тошияаки багын маш сониуч, аливаад чин сэтгэлээсээ ханддаг, бага ч гэлтгүй зүйлд ач холбогдол өгч гүнзгий анхаардаг хүүхэд байсан гэдэг. Аав ээжээс хоёулаа. Дээрээ нэг эгчтэй. Түүний эгчийг  Киоки Үеэда гэдэг. Нөхөр 3 хүүхдийн хамт амьдардаг. Тошияки хүүхэд байхдаа аавтайгаа аялсан хамгийн холын анхны аялал нь Монгол улс, Улаанбаатар хот байжээ. Хүн ам шигүү, газар нутаг багатай, хөгжлийн түүчээ болсон Их Наран улсын хүү тал нутагт ирээд сэтгэл хоргодон, эргэн ирэхийн хүсэл тээн буцаж байсан гэдэг. Энэ хүсэл нээх удалгүй бодол зүрхэнд амилан ахлах сургуулиа төгсөөд Монголын их сургуульд суралцах хүсэлтэй байгаагаа аав ээждээ хэлж, “Хээрийн галуу нисэн үл хүрэх газраас хүний хүү эрдэм өвөрлөн ирэхийн” жамыг дагасан байна. 
 
 
 
 
                               ЧУУБУ        АЙЧИА               400                                                                                    《  》  

     Тошияаки Кавада одоо Нагоя хот, Ниссин хотын Захиргаанд Эрүүл мэнд хариуцсан мэргэжилтэн хийдэг. Нагоя хот бол Япон улсын томоохон хотуудын нэг бөгөөд ЧУУБУ мужийн гол хот, АЙЧИА аймгийн засаг захиргааны төв юм. Нагоя хотод өнөөдрийн байдлаар 400-аад Монголчууд албан ёсоор ажиллаж амьдарч байна. Далайн эргийн томоохон үйлдвэрүүдэд монголчууд ихээр ажилладаг. Нагоя хотод дуучин Оюунтүлхүүр олон жил амьдарсан гэдгээр нь монголчуудад танилцуулах нь элбэг. Монголоос ирсэн аялж, ажиллаж амьдарч яваа хүмүүсийн ханддаг, зорьдог, хүн нь Тошияаки Кавада юм. Тэр Монгол хэлээр маш цэвэрхэн, сайн ярьдаг. Мөн криллээр уншиж бичнэ. Тэгээд ч зогсохгүй бидэн шиг өөр хоорондоо хэрэглэдэг латин галигаар мессежилнэ гээч. Тошияаки Кавада чухам яаж, хэрхэн “Монголжив” ?  
 

 
 
     
ТАНИЛЦ, ЭНЭ БОЛ МОНГОЛ 
 
                                                       

      Ардчиллын нялх салхинд жиндсэн монгол орны амьдрал оосор бүчээ дэрвүүлэн төвхнөж амжаагүй айл шиг зутруухан. Ажин түжин Монголын амьдрал алгаа тосоод түүнийг угтсан ч эгэл жирийн, нэгэн хэвийн сургуулийн өдрүүдээс залхаж, сэтгэлийн мухарт нуугдсан хүсэл нь дийлж Тошияаки адал явдлын эрэлд гарлаа...  
 
 
     1993                                                                            《  》   《》         
     
     1993 оны нэгдүгээр сар. Тошияки Кавада Баянхонгор аймгийг зорисон юм. Идэр есийн тэсгим хүйтнийг үл ажран зүтгэсэн түүний зорилго Монгол хэл сурах, монгол ахуйтай танилцах, малчин хүн гэж хэн бэ гээд бүгдийг бодитоор харах, мэдрэх, нүүдэлчдийн соёлын ул мөрөөр аялахыг хүссэн чин хүсэл нь жолоогоо залсан нь энэ. Багшийн дээд сургуулийн, анги удирдсан багшийнхаа бичиж өгсөн захидлыг өвөртлөн, ганц жижиг үүргэвч үүрч, Монголоор дутуу дулимаг ярьдаг түүнд гагцхүү “оньсого мэт ертөнц”- рүү тэмүүлсэн “тэнэг” эр зоригоос өөр юу ч байсангүй.  
 
            69                                                                           《 》  《    》                                                 

    Тэр орон нутгийн наймаа хийдэг хүний 69 машинд сууж аймаг ороод, аймгаасаа пургонд сууж, хүрэх газраа очсон боловч захианы эзэн айл нүүсэн байсан учир аргаггүй мухарджээ. Тухайн орон нутгийн цагдан сэргийлэх түүнийг байцааж, японы тагнуул гэж хэмээн долоо хоног хорьлоо. Тухайн үед ямар өнөөдрийнх шиг гар утас, интернэт харилцаа холбоо байсан биш, Улаанбаатар дахь Багшийн сургуулийн багш руу нь утасдаж, элчингээс хариу ирэх хугацаа хүртэл “манай хүн”,  “хал үзэж халуун чулуу долоов”. Учир нь олдохгүй хүнд өдрүүдийн зангилаа сая нэг юм тайлагдаж Улаанбаатар руу  буцдагийн даваан дээр Баянхонгор аймгийн Галуут сумын малчин Ц. Гэлэгбаатар түүнийг гэртээ амьдарч, үлдэх саналыг тавьсан нь ядарч, зутарсан Тошиякид зорилгоо биелүүлэх алтан боломж болж, хонгилын үзүүрт гэрэл асаалаа.  
 
 
 

            700                                                ∙   

     Тэр Гэлэгбаатарынд хоёр жил амьдарчээ. Энэ 700 өдрийн турш малчин хүний хийдэг бүхий л ажилд шамдан суралцаж, өдрийн тэмдэглэл хөтлөн, бас дипломынхоо ажлыг эхлүүлж, өөрийн үзэж харж, туулж яваа бүхнээ тэмдэглэн үлдээж байлаа. Мэдээж энэ бүгдийг зааж, чиглүүлэгч ганц луужин нь айлын эзэн Ц.Гэлэгбаатар.  
 
 

                                                                                              
 
      Үүрийн гэгээнээс үдшийн бүрий хүртэлх малчин айлын өдөр тутмын нэгэн хэвийн хэрнээ дуусч дундаршгүй их ажил түүнд сурч мэдэж дуусашгүй, гаталж үл барах далай тэнгис мэт санагдана. Адуу малыг нас хүйс, өнгө зүсээр нь ялгах, хонинд явах, аргал түүх, чөдөр ногт зангидах, монгол хоолонд дасах, хот бууцаа цэвэрлэх, ус цасанд явах, ер нь хөдөөний айлын бүхий л ажилд шамдаж, монгол хэлээ сайжруулах, монгол крилл үсэг заалгах гээд хором мөч бүхэнд суралцсаар байлаа.  
 
 
 
            48                                       ∙          5                   

      Айлын эзнийг Ц. Гэлэгбаатар гэнэ. Одоо 48 настай, эхнэр хүүхдүүдийн хамт амьдардаг. Гэлэгбаатар энэ нутгийн уугуул хүн бөгөөд жирийн монгол малчин эрчүүдийн нэгэн адил мал сүргээ хариулан аж амьдралаа залгуулж яваа малчин удмын хүн. Тэр малын эмч мэргэжилтэй. Түүний эхнэрийг Р.Хандмаа гэнэ. Баянхонгор нутгийн уугуул хоёр маань өдгөө 5 сайхан хүүхдийн аав ээж болон нутаг сэлгэн Архангай аймгийн Булган сумын Тусгат багт аж төрөн амьдарч байна.  
 
 
 
 
                                                                  《》             
 
      Хөдөөгийн байдал шалдар булдар, цагийн улирал ороо бусгаа. Уйтгартай хэрнээ амсхийх чөлөөгүй нэгэн хэвийн амьдралд Тошияаки хүү нэгэнт дасаж эхэллээ. Тэр үеийн хөдөө нутагт Япон хүн гэдэг, бараг л харь гаригийн хүн гэдэг шиг сонсогдож, таарсан, харсан хүн бүр эвэртэй туулай үзсэн мэт хандах нь энүүхэнд. Сонирхоно, сонжино... Бараг л “жуулчин” гэдэг үг монгол хэлний үгсийн санд байдаг эсэхийг мартсан байсан цаг үе. 
 
                                                                                                         《》                        
 
      Монголчууд, тэр дундаа хөдөөний айлууд, айл хотлоороо ямар нэгэн онцгой баяр, эсвэл түүнийг үл харгалзан хэд гурваараа нийлэн архи уух нь элбэг. Ууна, дуулна... Найранд уригдсан зочид тэр дундаа монгол эрчүүд заавал найранд гурван дуу дуулж чаддаг байх ёстой. Усыг нь уувал ёсыг нь дагадаг жамаар Тошияаки хүүгээс ч энэ ёс жаяг хол өнгөрсөнгүй. Үзэж хараагүй, сонсоогүй юу л байна тэр сурахыг, мэдэхийг монгол эрчүүдээс дутахгүйг чармайна. Сурч, мэдэхийг хүссэн зүйлсээс монгол эрчүүдийн амьдарлын хэвшил, хэмнэл болсон зүйл мэдээж түүнд арай “хатуудаж” байлаа. Сайхан дуулдаг байх, архи сайн даадаг байх гээд... Хамгийн энгийн зүйлсд хүртэл биеэ дасгах гэж хичээнэ.  
 
 
 
            《                                 》     《     》               
 
      Нэг удаа түүнийг хүмүүс нутгаасаа хөөлөө. "Танай япончууд муу хүмүүс, манай оронтой дайтаж байсан... Одоо чи энэ эмээг хар. тэр настан баруун гаргүй болсон нутгийн хөгшин, танай япончууд түүнийг гаргүй болгосон" гэж хэлээд хөөхөд тэрээр "бүх япончуудын өмнөөс уучлал гуйж байна" гээд уйлж суусан гэдэг. Гэвч ийм явдал цөөнгүй тохиолдож байсан удаатай.  
 
                                                                                                                                 ∙                               ∙                                    
 
    Монгол хоолонд дасна гэдэг хамгийн бэрх даваа. Өдөр бүр махыг маш ихээр иднэ. Өглөө мах, өдөр мах, орой ч мөн адил мах... Цагаан будаа маш ховор, өдрийн од шиг. Магадгүй энэ их мах, хүнд хоолыг идэж байж энэ хөдөөгийн хүнд бэрх ажил амьдралыг даван туулдаг байх гэсэн бодол түүнд үлдсэн. Ногоо, будаа, загас жараахай идэж өссөн түүний гэдсэнд монгол хоол дэндүү хүнддэж гэдэс нь хүчтэй өвдөж, удаан хугацаагаар өвдөв. Айлын хүмүүс сандралдан байгаа эм тангаа өгч, хар бор арга хэрэглэвч тусыг эс олно. Өвчиндөө шаналсан Тошияаки гэрээ санаж, ээжийгээ үгүйлэн, очих боломжгүйг нь мэдсэн атлаа захидал бичин өөрийгөө хуурч, сэтгэлээ зогоож байлаа. Ц.Гэлэгбаатар аймаг руу цагаан будаа захиж, түүний идэж болох хөнгөн шингэн, нарийн ширийнийг хайвч монгол орон даяараа ховор хомсын цаг үе байсанд яалтай ч билээ. Аргаа барсан Ц.Гэлэгбаатар гэрт нь байсан малын гэдэсний эмийг түүнд уулгав. Уусан даруйд овоо дээрдэж, тамир сэргэв. Тэд хожим дурсан инээлддэг. Тэр эм нь хугацаа нь дууссан тэмээнд уулгадаг гэдэсний эм байсан гэдэг.  
 
 


     
БИ МОНГОЛД ХАЙРТАЙ...  


                                                                                                 ∙   700                               

      Японд очсон, түүнийг зорисон хүн бүрт тэр чадлаараа туслахыг хичээнэ. Яагаад гэвэл тэр монголчуудад, монгол хүмүүст өртэй гэж өөрийгөө бодож явдаг. Энэ өр бол сэтгэлийн өр юм. Түүнийг хүнд хэцүү цаг үед нь туслаж, тэтгэж явсан гэдэг утгаараа Монголчуудыг японд газардуулахгүйг чармайна. Манайхан аялна, бизнес хийнэ, бизнес хайна, амьдрах гэж очно янз бүрийн зорилготой хүмүүс түүнд хандан луужин мэт зүг чигээ гаргаж аваад л явна. Энэ бүхэндээ тэр хэзээ ямагт сэтгэл дүүрэн үлдэнэ. Монголд Ц.Гэлэгбаатарынд амьдарсан 700 хоног түүний амьдралын хамаг утга учир, үнэ цэнэ болсон. Одоо тэд ахан дүүс, анд нөхдийн барилдлагаар алсаас бие биенээ бараалан сүндэрлэх амьдралын их уулс болсон.  
 
 
 
       ∙     1      ∙                           44          3  2           ∙           
 
    Анх Тошияакыг Ц.Гэлэгбаатарынд ирж байхад тэднийг 1 хүүтэй, эхнэр Р.Хандмаа давхар биетэй байсан нь саяхан мэт. Харин одоо тэднийх таван хүүхэдтэй өнөр өтгөн сайхан амьдарч байна. Сүүлд дөрвөн жилийн өмнө ирэхэд Гэлэгбаатар маань 44 –нийхөө жил дээр хөөрхөн шар охинтой болж, тэднийх 3 охин 2 хүүтэй болсон. Тошияакыг нутаг буцах болоход Ц.Гэлэгбаатар Монгол гэр төхөөрч өглөө. Бэлэг гэх үү дээ.  
 
 

                                       ∙                          100                                                 100                    5    2       3           3      
 
    Харин бэлгээ яаж нутагтаа авч явах асуудал тулгарсан. Монголын амьдралд дассан, монголд хайртай болсон түүнд японд монгол гэртээ амьдрана гэдэг мөрөөдөл. Түүнийг дэндүү сайн мэддэг, хүндэтгэж, хайрладаг болохоор Ц.Гэлэгбаатар бүхий л арга чаргаараа энд тэндээс мэддэг чаддаг хүмүүсээс нь гуйж түйж монгол гэрийг япон руу гаргажээ. Тошияакыгийн хувьд эмээгээсээ нь өвлөж авсан 100 жилийн настай эртний япон байшинтай. Тэр байшин Нагоя хотод нь байдаг. Хоёр давхар, гаднаасаа эгэл даруухан хэрнээ хана туурганаас нь түүх үнэртсэн энэ голомтынхоо хоёрдугаар давхарт монгол гэрээ бариж хэзээ ямагт монголдоо амьдарч буй мэт суух болсон нь түүнд нэгэн насны жаргал мэт. 100 настай энэ буурал байшин ярьдаг сан их зүйл хуучлах байсан даа. Доод давхарт ариун цэврийн өрөөг эс тооцвол 5 өрөө, дээр 2 давхарт монгол гэр барьсан өрөөг оруулаад 3 өрөө байх аж. Энэ байшин Тошияакигын эмээгээс хойш одоо 3 дах үеэ үзэж байна.  


 

                                                     1    40                                                      

      Хоёр давхартаа арайхийн аваачсан Монгол гэрээ барижээ. Энэ гэрт Монгол айлд байдаг бүхий л зүйлс харагдана. Гэр дотор тулга, авдар, эсгий гудас ширмэл, шагай, жаазтай зураг, морин хуур, чөдөр ногт, гал тогоо эрэгнэг, шанага, ширмэн тогоо, 1-н бидон, 40-н бидон, араг савар, тарваганы хавх хүртэл харагдана.  Ер нь монгол айлд байдаг бүх л зүйлс байна аа, энд. Энэ бүхнийг Тошияаки Монголд ирээд буцах бүртээ ганц нэгээр нь олдсон олдцоор нь цуглуулсаар байдаад бүхэл бүтэн монгол айлыг бүтээжээ. Харин энэ